Friday, December 11, 2015

सून र स्वास्नी

शैलेन्द्र सिम्खडा

स्वास्नीको कचकचसँग
न सरकारको कानुन चल्छ
न त भगवान्को दाल गल्छ
द्वापरमा परिक्षितले सुनमा कलि बसाएर
ऋषिको गलामा सर्प घुमाउनु भो
त्रेतामा रामचन्द्रले सुनको मृग लखेटेर
जङ्गलमा स्वास्नी गुमाउनु भो ।

बाघले कुकुर मारेर बिरालोलाई गुन लगाएछ
बिरालाले मुसा मारेर मान्छेलाई गुन लगाएछ
मान्छेले मान्छे मारेर स्वास्नीलाई सुन लगाएछ ।

स्वास्नीको कचकचसँग
न सरकारको कानुन चल्छ
न त भगवान्को दाल गल्छ
द्वापरमा परिक्षितले सुनमा कलि बसाएर
ऋषिको गलामा सर्प घुमाउनु भो
त्रेतामा रामचन्द्रले सुनको मृग लखेटेर
जङ्गलमा स्वास्नी गुमाउनु भो ।

हे सीते,
जोगी भएर वनमा जाँदा किन चाहिएको सुन ?
कहा लगाउने गहना ?
भगवान्की स्वास्नीलाई पनि सुनको त्यत्रो चाहना !

अहिले पनि चालीस किलोकी स्वास्नी ल्याउन
चालीसै तोला सुन किन्न पर्छ
अनि मात्र स्वास्नी खोज्न हिँड्न पर्छ
यदि स्वास्नीको आवश्यकता भए
त्यसलाई सुन चाहिन्छ–चाहिन्छ
नत्र त्यसै
अर्काको छोरीलाई स्वास्नी भन्न कहाँ पाइन्छ ?

मैले पनि बेहोरको छु सुन र श्रीमती
अब सुन्नुस् मेरो आफ्नै घरको दुर्गति

भोकै बस्दा रोइनन् दुस्ख पर्दा आत्तिनन्
एक तोलाको औाठी बेच्दा आँसु दर्कियो
छोरा पाउँदा हासिनन् घर किन्दा मस्किनन्
दुई तोलाको सिक्री किन्दा टोलै थर्कियो
कैले होला धनको वास यो दुस्खीको खाली पकेटमा
मेरो माया स्वास्नीमा उनको माया सुनको लकेटमा

सुन र स्वास्नी
जाने घरबार, नजाने तरबार
सुन धेरै भए पनि ज्यान जोगाउन गाह्रो
स्वास्नी राम्री भए पनि आँखाको तारो
सुन नल्याए स्वास्नीले आफौलाई मार्ली भन्ने डर
सुन ल्याए डाकाले स्वास्नीलाई मार्ला भन्ने डर
सदुपयोग गर्न जाने
सुन अमरावती, स्वास्नी भगवती
नजाने सुन काल, स्वास्नी अनिकाल
हे सुन, तेरो बैगुन
किन्दा मसक्क, बेच्दा ठसक्क, पैसा भसक्क
दिए जाती नदिए नजाती
कुरा सुन्न पर्छ अनेक भाती
लोग्नेको मन स्वास्नीमाथि
स्वास्नीको मन सुनमाथि
हातमा बाला, घाटीमा माला, नाकमा ताला
शिरमा शिरबन्दी,
दर्जीले सिए लगाउछु भन्छिन् सुनकै चौबन्दी
सुन भनेको स्वास्नी रहेछ
स्वास्नी भनेको सुन रहेछ
जोसँग सुन छ त्यसको राम्रो घर हुन्छ
जोसँग सुन छैन
त्यसकी स्वास्नी पोइल जाने डर हुन्छ

सुनकै दरीमा सुत्न पर्ने भएर सुन्दरी भनेको होला
सुनको फुल पार्न सक्ने भए त
सुनचरी भने पनि हुन्थ्यो
नपत्याए हेर्नुस्
मान्छे र्हेयो सत्तरी वर्षकी थोती
सुनैसुनले तानेको छ कानको लोती
केटीहरूले नाक–कानमा लगाएको सुन
सुत्दाखेरि पनि छोड्दैनन्
घाटीमा लगाउन पाए भने
पुस–माघमा पनि ओढ्ने ओढ्दैनन्
सधौ स्वास्नीको मुखबाट सुनकै चर्चा
सुन्दा–सुन्दा कानै सुन्निने गरी
जबर्जस्ती सुन्नै पर्ने भएर सुन भनेको हो कि !
यो सुन भन्ने वस्तु र स्वास्नी भन्ने प्राणी देख्दा
अब त मलाई सुन्तला नङ्ग्याउँदा पनि
गहना खोल्या जस्तो लाग्छ
भैंसी कराउँदा पनि स्वास्नी बोल्या जस्तो लाग्छ
सँधै सिक्रीको फिक्री, स्वास्नीको जिक्री
आनन्दसँग बस्न पनि रहर भो
सुनसँग स्वास्नीको सहवास देख्दा
कतै सुत्केरी हुादा पनि सुनकै छोरा पाउँछिन् कि भन्ने डर भो !

खै कुन्नि महाकविले पनि सुनमा के देख्नुभएछ
सुन र स्वास्नीकै कथामा ‘मुनामदन’ लेख्नुभएछ
हुन त
स्वास्नीविनाको सुन पनि के काम हुन्छ त्यो डल्लो
सुनविनाकी स्वास्नी पनि त्यस्तै हुन्छ खल्लो
लोग्ने स्वस्थ छउन्जेल
सुनको तिलहरी, मङ्गलसूत्रजस्ता माला बनाउछन्
लोग्नेलाई रोग लाग्यो भने
तुरुन्त मासेर बाला बनाउछन्
रोगी लोग्ने कैले मर्छ भर हुन्न
बाला बनाए पछि उनीहरूलाई डर हुन्न
त्यसैले स्वास्नीसँग सुनको परिणाम मिलेन भने
त्यसको घरजम बेहाल हुन्छ
सुन धातुमा गहना उपसर्ग लगाएर
स्वास्नी प्रत्यय जोडेपछि लोग्ने हरिकङ्गाल हुन्छ !

स्वास्नीलाई सुन
नक्कली दिउँ के काम त्यो आाखाको छारो
सक्कली दिउँ दिन सजिलो माग्न गाह्रो
घरखर्चलाई पैसा चाहिदा मैले यस्तो भोग्या छु
एक तोलाको चुरा बेच्न तीनचोटि ढोग्या छु
फगत उनकै इच्छामा
मेरो तलब सबै सुनलब भयो
सञ्चयकोष सुनक्रयकोष भयो
ओभर टाइम सुनभरटाइम भयो
अरू स्रोतहरू सबै डामाडोल भयो
स्वास्नीकै रिक्वेस्टमा गोल्डक्वेस्ट खेलो
त्यो पनि गोल भयो
तै पनि सुनले ढकमक्क पारो
घाटीमा सुन, टाउकामा सुन, छातीमा सुन
नाडीमा सुन, औालामा सुन, गोडामा सुन
कम्मरमा सुन, नाक छेडेर सुन, कान छेडेर सुन
जता छेड्यो सुनैसुन
अब त खुसी भइन् होला भनेर
अब सुन किन्यो भने कहा लगाउने हगि भनेको त ?
दुई तोला किन्दिनुस् न
एउटा आाखाले हेर्छु
अर्को आाखा छेड्छु भन्छिन्
हेर्नुस्, सुन र स्वास्नीको सम्बन्ध अविछिन्न छ‘
तर खास गुण चौ भिन्न–भिन्न छ
सुन काट्न मिल्छ, स्वास्नी काट्न मिल्दैन
सुन साट्न मिल्छ, स्वास्नी साट्न मिल्दैन
स्वास्नीले भात पकाउँछे, सुनले भात पकाउन्न
सुन बैङ्कमा राखे पैसा आउँछ
स्वास्नी बैङ्कमा राख्दा पैसा आउन्न
हामी स्वास्नीको सौखिनतामा
जीवनको जोखिमता भिरेर
पुरुषत्वको हलाल गर्दैछौ
स्वास्नीहरूको वास्तविक पति त सुन नै रहेछ
हामी त सुनलाई स्वास्नी र
स्वास्नीलाई सुन मिलाइदिने दलाल मात्रै हौ
अब त मलाई ईश्वरले के चाहिन्छ भने
अर्को जन्ममा सुन बनाइदेऊ भन्छु
पोतेको लुङमा उनिन पाउँ
स्वास्नीको छातीमा झुन्डिन पाउँ
सिद्धियो कविता अब हास्ने
जय जय सुन जय स्वास्नी !

हल्लै हल्लाको देश

भूपि शेरचन
यो हल्लै हल्लाको देश हो
कानमा इयरफोन लगाउनु पर्ने बहिराहरु
जहाँ संगीत प्रतियोगिताका जज हुन्छन्
र जहाँ आत्मामा पत्थर परेकाहरु
काव्यका निर्णायक मानिन्छन्,
काठका खुट्टाहरु जहाँ रेसमा बिजेता हुन्छन्

र जहाँ प्लाष्टर गरिएका हातहरुमा
सुरक्षाको सङ्गीन थमाइन्छ,
जहाँ बाटो र अट्टालिकाहरुका ढोकाअगाडि
डोकोका डोको, र
खर्पनका खर्पन,
ट्रकका ट्रक आत्माका मण्डी सजाइन्छ,
स्टक एक्सचेन्जका शेयरजस्तै
आत्मा क्रय-बिक्रय गर्न सक्नेहरु
जहाँ नेता हुन्छन्
र जहाँ निधारभरि कर्कटपाताजस्तै
चाउरी परिसकेकाहरु
तन्नेरीहरुका अगुवा हुन्छन्
जहाँ जतिसुकै व्यभिचारीको पनि
इज्जतको ‘वाश एन वियर क्रीज’ कहिल्यै बिग्रिन्न,
जहाँ जतिसुकै/पाप गरेको वेश्याको पनि
अनुहारको टेरेलिनको छाला कहिल्यै खुम्चिन्न,
जहाँ कृषि-मेलाहरुमा
दोब्बर उब्जनी हुने बीउहरुको प्रदर्शनी गरिन्छ
र जहाँ खडेरी र अनिकालका सम्चारले भरिन्छ,
जहाँ वाग्मती र विष्णुमतीका साटोमा
अब बीयर र ह्विस्की बग्दछन्,
र जहाँ अब पशुपतिनाथ र स्वयम्भूनाथका मन्दिरको उपयोग
तिनका प्रसाद खानमा कम, र
तिनका पछाडिका बनहरुमा
आडम र इभको ‘वर्जित फल’ खानमा बर्ता गरिन्छ,
जहाँ चिनीको कारखानाले
चिनी होइन, रक्सी मात्र बनाउँछ
र जहाँका स्वतन्त्र आमाहरुले
छोरा होइन लाहुरे मात्र जन्माउँछन्
जहाँ रिन तिर्नको लागि महाकविले
असमयमै मर्नुपर्दछ,
जहाँ स्वदेशको पीरले बहुलाएको कविले
विदेशी अस्पतालको शरण पर्नुपर्दछ,
र जहाँ सरस्वतीकी एक्ली छोरीले
बिनाउपचार बैंसमै कुँजिएर जीवन बिताउनुपर्दछ,
जहाँ गाइडले टुरिष्टलाई
नेपालको बिदेशलाई देन सम्झाउँछ
र बिदाको बेलामा उससित उसको
विदेशी क्यामराको देन माग्दछ,
जहाँ तन्नेरीहरु
किल्ला काँगडा र नालापानीको गीत गाउँदै
अब कवाज खेल्छन्
टाई र कोटको कलरमा खुकुरी भिरेर
यो देशमा मलाई भन्न कर लाग्छ
आफ्नो मुटु चिरेर
कि ए मेरो देशवासीहरु हो
ए मेरो देशका राष्ट्र-कविहरु हो
ए मेरा देशका सम्माननीय नेताहरु हो
भन्न मन लाग्छ भने भन मलाई
स्वदेशनिन्दक वा घृणाचिन्तक
तर यो देश तिम्रो जत्तिकै मेरो पनि देश हो
अंशबण्डा गर्ने हो भने पनि यो देशका एक करोड
टुक्राहरुमध्ये एउटा टुक्रामाथि
मेरो पनि छाप्रो हुनेछ
यही भावनाले मलाई यो भन्न बाध्य गराउँछ र
आँट दिलाउँछ यो भन्न
कि ‘यो हल्लै हल्लाको देश हो’
खनेर हेर्ने हो भने यहाँका प्रत्येक घरहरुका जगमा
त्यहाँ फगत हल्लै हल्ला थुप्रिएको पाइनेछ ।
त्यसैले यो हल्लै हल्लाको देश हो
यो हल्लै हल्लामाथि उभिएको देश हो
यो हल्लै हल्लामाथि उठेको देश हो
यो हल्लै हल्लाको देश हो ।
                           (२०२४-रूपरेखा)

Wednesday, December 9, 2015

युवाहरुको विश्वकपः चुनौती र अवसर

रबिन मानन्धर
नेपाली राष्ट्रिय टोलीको निरन्तर खस्किँदो प्रदर्शनले नेपाली क्रिकेटप्रेमीहरुको मुहारमा छाएको न्याउरोपनलाई केही हदसम्म भएपनि खुशीमा परिवर्तन गर्ने आशा लिन सकिन्छ, नेपाली क्रिकेटका १९ वर्ष मुनिका खेलाडीहरुबाट ।

आउँदो विश्वकपलाई मध्यनजर गर्दै हेर्ने हो भने समूह चरणको खेलमा ग्रुप अफ डेथमा परेको छ, नेपाल । टेस्ट मान्यता प्राप्त अष्ट्रेलिया, न्यूजिल्याण्ड र भारत जस्ता देशका १९ वर्ष मुनिका खेलाडीहरुसँग नेपालले समूह चरणमा नै प्रतिस्पर्धा गर्नेछ । अघिल्लो १० विश्वकप मध्ये नेपालले ६ पटक सहभागिता जनाइसकेको छ । जसमा सन् २००६ मा श्रीलंकामा भएको विश्वकपमा प्लेट च्याम्पियनसीपको उपाधि जितेको थियो । यो नै १९ वर्ष मुनिको क्रिकेटमा नेपालको ठूलो उपलब्धी हो ।

यसअघि सन् २००४ मा बंगलादेशमा आयोजित विश्वकपमा प्लेट समूहको तेस्रो स्थान सम्म पुग्न सफल भएको थियो भने सन् २००२ मा न्यूजिल्याण्डमा भएको विश्वकपमा प्लेट रनर अप भएको थियो । सन् २००० मा श्रीलंकामा भएको विश्वकपमा आठौं स्थान, सन्. २००८ मा मलेशियामा भएको विश्वकपमा दशौं र सन् २०१२ मा अष्ट्रेलियामा भएको विश्वकपमा १३ औं स्थानसम्म पुग्न सफल भएको थियो ।

पहिलो विश्वकप सन् १९८८ मा अष्ट्रेलियामा हुँदा नेपाली टोली अयोग्यमा परेको थियो भने सन् १९९८ मा दक्षिणअफ्रिकामा हुँदा छनौट चरण पार गर्न सकेको थिएन । त्यस्तैं, सन् २०१० र अघिल्लो विश्वकप सन् २०१४ मा यूएईमा हुँदा पनि नेपाली युवा टोलीले छनौट चरण पार गर्न सकेको थिएन ।

दुई महिना अघि मलेशियामा सम्पन्न छनौट चरणमा नेपाल समूह तालिकामा पहिलो हुँदै छनौट भएको थियो । छनौट चरणमा उत्कृष्ट प्रदर्शन गरेको नेपालले पहिलो खेलमा पपुवा न्यूगिनीलाई ९ विकेटले पराजित गरेको थियो । त्यस्तै, दोस्रो खेलमा युगााण्डालाई १ सय ७१ रनले पाखा लगाएको थियो भने तेस्रो खेलमा अमेरिकालाई ६ विकेटले पराजित गरेको थियो । समूह चरणको अन्तिम खेलमा आयरल्याण्डलाई ८ विकेटले पराजित गर्दै फाइनलमा प्रवेश गरेको थियो । फाइनल खेलमा पुनः आयरल्याण्डसँग खेलेको नेपालले ३ विकेटको जित हात पार्दै विश्वकपमा आफ्नो स्थान पक्का गरेको हो ।

छनौट चरणमा उत्कृष्ट प्रदर्शन गरेको नेपालको लागि सुनिल धमला नायक बनेका थिए । उनले ५ खेलमा ४२.५० रनको औसतले १ सय ७० रन बनाएका थिए भने उन्लाई पछ्याउने क्रममा कप्तान राजु रिजालले ४ खेलमा ४१.७५ को औसतले १ सय ६७ रन बनाएका थिए । त्यस्तै, बलिङतर्फ प्रतियोगिताभर प्रेम तामाङले ३३ ओभरमा ११ विकेट लिए भने आरिफ सेखले ४१.४ ओभरमा १० विकेट लिएका थिए । कप्तान राजु रिजाल र आरिफ सेफ नेपालको राष्ट्रिय टोलीबाट समेत खेलिसकेका छन् भने सुशिल कँडेलको बलिङमा उनले थोरै रन दिएकोमा चर्चा बटुलेका थिए । ब्याटिङ र बलिङ दुवैतर्फ उत्कृष्ट प्रदर्शन गरेको नेपालको विश्वकपमा केही हलचल ल्याउन सक्ने आशा गर्न सकिन्छ ।

नेपाली युवा टोलीको उत्कृष्ट ब्याटिङतर्फ सन् २००६ को विश्वकपमा आयरल्याण्ड बिरुद्ध ८ विकेटको क्षतिमा २ सय ३४ रन बनाएको छ भने व्यक्तिगत स्कोरतर्फ सन् २०१२ को विश्वकविमा नामिबिया बिरुद्ध प्रदिप ऐरीले ७६ बलमा अविजित ९८ रन बनाएको छ । त्यस्तै, बलिङतर्फ सन् २०१२ को विश्वकपमा पपुवा न्यूगिनीबिरुद्ध राहुल विश्वकर्माले ६ ओभर २ बलमा ३ रन खर्चेर ६ विकेट लिएको रेकर्ड रहेको छ । १९ वर्ष मुनिको एसीसी इलाइट कपमा सन् २००१ देखि सन् २००७ सम्म चारपटक लगातार कब्जा जमाएको नेपाली युवा टोली पछिल्लो समय केही खराब प्रदर्शनमा रहेपनि हालै सकिएको विश्वकप छनौटको उत्कृष्ट प्रदर्शनले आशा फेरि पलाएको छ ।

विभिन्न चरण पार गर्दै आगामी सन् २०१६, जनवरी २२ बाट बंगलादेशमा शुरु हुने विश्वकपमा नेपालको लागि थप चुनौती बनेको छ, समूह । ग्रुप अफ डेथको नामले चिनिने समूहमा परेको नेपालको लागि अझ उत्कृष्ट प्रदर्शन गर्ने अवसर समेत जुटेको छ । अष्ट्रेलियासँग ३ पटक र भारतसँग १ पटक खेलेको नेपालले कुनै खेलमा जित हात पारेको छैन भने न्यूजिल्याण्डसँग खेलेको १ पटक भने नेपालले जित दर्ता गरेको रेकर्ड छ ।

विश्वकप कप अघि नेपालले जनवरी २३ मा पाकिस्तानसँग र २५ मा श्रीलंकासँग अभ्यास खेल खेल्नेछ भने जनवरी २८ मा न्यूजिल्याडसँग, जनवरी ३० मा अष्ट्रेलिया र फेब्रुअरी १ मा भारतको सामना गर्नेछ । भारतसँग खेलिने अन्तिम खेलको प्रत्यक्ष प्रसारण स्टार स्पोर्ट च्यानलले दिने बताएको छ । चुनौती ठूलो छ, अनि अवसर पनि राम्रो छ, युवामाथिको भरोसा छ ! जय नेपाली क्रिकेट !!
@nprowin007